Sara YANAROCAKGeçen hafta incelemeye başladığımız İtalya Yahudilerinin yaşantılarına bu hafta kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bu sefer Ortaçağ`dan sonraki dönemlerine ve Yahudilerin İtalya coğrafyasındaki sancılı serüvenlerine doğru yolculuğa çıkıyoruz
Yusuf BESALEL
Tora’ya ve dinsel esaslara göre saptanmış çerçevede yer alan kurallara göre Museviler için yenmesi mübah olan yemekerin hazırlanmasında gözönünde tutulması gereken hüküm ve gelenekler sistemi. Bazı yemekleri yeme yasağı, Tevrat’ta açıklanmayan mitsvalardan birisidir. Yahudi beslenme yasaları ve kuralları Tora’da Levililer ve Tesniye bölümlerinde ayrıntılı listeler olarak belirtilir. Daha sonra din adamları ve düşünürler bunlara yorumlar getirmişlerdir. Talmud’da, Maimonides’in yazılarında ve Şulhan Aruh’ta açıklamalar vardır. Bu kural ve yasalara “kaşerut”, buna uyan yasalara da “kaşer” adı verilir. Tora’da yenilebilen ve yenilemeyen gıdalar şöyle tarif edilmektedir. Doğada bulunan tüm meyve ve sebzeler yenilebilir ve kaşer sayılan hayvanların sütü içilebilir. Yasaklanan hayvanlar ise şöyledir:
- Suda ve karada yaşayan tüm sürüngenler ve yumuşakçalar (Kalamar, salyangoz, midye, yılan, solucan, vb.) Pulsuz ve yüzgeçsiz balıklar.
- Istakoz ve karides gibi kabuklu su hayvanları.
- Yırtıcı vahşi hayvanlar ve bunların öldürdüğü hayvanlar.
- Ayak toynakları yarık olan ve geviş getirmeyen (özellikle domuz) hayvanlar.
- Geviş getiren fakat ayak toynakları yarık olmayan (Tavşan özellikle bu kategoride zikredilir) hayvanlar.
- Hayvanların, kaşer dahi olsa, siyatik damarı gibi çıkarılması güç olan kan damarlarına haiz olan arka bölümleri (bonfile bu nedenden ötürü kaşer değildir)
- 24 çeşitli kanatlı hayvan (akbaba, kuzgun, baykuş, yarasa vb) ve yumurtaları, kan içeren her türlü yumurta.
- Kanatlı ve kanatsız tüm böcekler (sinek, arı, karınca, vb.)
- Kurtlanmış, böceklenmiş meyve, sebze, tahıl, bakliyat. Gerek kümes hayvanları, gerekse diğerlerinin kesilmesinin şohet adlı bir kişi tarafndan gerçekleştirilmesi halinde bunların eti kaşer sayılabilir. Bu işleme “şehita” adı verilir. Şehita, kalaf adlı bir bıçakla yapılır. Hayvanın kesiminde cefa çekmemesi ve şahdamarının tek hamlede kesilmesi gerekir. Bu arada şohet bir beraha okur. Şohet, kesilen hayvanın içi organlarını inceler ve ölümcül bir hastalığı olup olmadığını saptar. Hayvanın sıhhatli olduğu anlaşılınca, dince yasaklanmış tüm kan, yağ, damar ve bölümler de ayıklanınca “kaşer” damgası basılır ve bu tür eti satma yetkisine sahip kasaplara dağıtılır.
devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III / Yusuf Besalel
